Pośrednie transakcje rajowe narobiły sporo zamieszania w ostatnich dwóch latach.
Krótkie, niewinnie brzmiące przepisy wprowadzone w art. 11o ust. 1a i 1b ustawy o CIT oraz art. 23za ust. 1a i 1b ustawy o PIT nakładały obowiązek sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych dla tzw. pośrednich transakcji rajowych.
Pośrednie transakcje rajowe - definicja
Przypomnijmy pokrótce czym są pośrednie transakcje rajowe. Otóż zgodnie z początkowymi założeniami ustawodawcy, przepis nałożył na podatników obowiązek identyfikowania i dokumentowania transakcji o wartości przekraczającej 500 tys. PLN, zawartej z podmiotem powiązanym lub niepowiązanym, jeśli kontrahent danego podatnika (powiązany lub niepowiązany) dokonał w danym roku podatkowym rozliczenia z podmiotem z raju.
Przepis był bardzo kontrowersyjny z uwagi na swoją niejasność interpretacyjną, która była następnie „łagodzona” przez kolejne, bardziej liberalne interpretacje Ministra Finansów, tj.: interpretację ogólną Ministra Finansów Nr DCT2.8203.2.2021 z 9 grudnia 2021 r. oraz projekt objaśnień MF w tej sprawie z 21 grudnia 2021 r.
Przedstawienie tej złagodzonej interpretacji wymagało jednak przygotowania projektu objaśnień MF z 21 grudnia 2021 r. liczącego…18 stron.
Złagodzona interpretacja dawała możliwość zwolnienia z obowiązków dokumentacyjnych, jednak pod warunkiem uzyskania m.in. oświadczenia od kontrahenta o niezawieraniu transakcji z rajem i pod warunkiem dochowania należytej staranności w identyfikowaniu czy kontrahent podatnika zawierał transakcje z podmiotem z raju czy też nie. Obciążenie administracyjne, zwłaszcza dla dużych spółek, które mają setki dostawców, od których kupują towary lub usługi o wartości przekraczającej 500 tys. PLN (wyższy, złagodzony próg zgodny ze wskazanymi interpretacjami MF) pozostawało więc ogromne.
Proszę sobie wyobrazić sam proces wysyłania i monitorowania, który z dostawców dostarczył oświadczenie. I w drugą stroną – podpisywania i odsyłania oświadczeń, które przysyłali nam kontrahenci. A uzyskanie samego oświadczenia w wielu przypadkach nie kończyło drogi.
Pośrednie transakcje rajowe - uchylenie
Przepis był powszechnie krytykowany za nakładanie zbyt dużego obciążenia administracyjnego na podatników.
Ostatecznie przepisy zostały uchylone z mocą wsteczną od początku 2021 r.
Okazało się, że Ministerstwo Finansów podzieliło większość zgłaszanych zastrzeżeń – oto kilka słów z uzasadnienia do projektu zmiany ustawy:
„Obecnie obowiązek dokumentacyjny w zakresie pośrednich transakcji rajowych dotyczy transakcji kontrolowanych oraz transakcji innych niż kontrolowane zarówno krajowych (pomiędzy dwoma podmiotami zlokalizowanymi w Polsce), jak i transgranicznych (pomiędzy podmiotem polskim a zagranicznym). Dla podatników oznacza to w praktyce konieczność badania rzeczywistego właściciela należności wynikającej z każdej transakcji, również tej pomiędzy podmiotami niepowiązanymi, przekraczającej progi dokumentacyjne. Dla dużych przedsiębiorstw wiąże się to często z koniecznością zbadania kilkuset lub nawet kilku tysięcy kontrahentów. Jak wynika z postulatów zgłaszanych przez organizacje branżowe, przedsiębiorców i ekspertów, jak również w świetle dalszych analiz Ministerstwa Finansów, brzmienie wprowadzonych w 2020 r. przepisów dotyczących pośrednich transakcji rajowych prowadziłoby do nadmiernego obciążenia polskich podmiotów dokonujących transakcji, obciążenia nieproporcjonalnego w relacji do ewentualnych korzyści wynikających z pozyskania informacji przez Krajową Administrację Skarbową. Wątpliwości interpretacyjne oraz trudności praktyczne w identyfikacji rzeczywistego właściciela należności oraz stosowania domniemania jego rezydencji w raju podatkowym mogłyby również prowadzić do pozyskiwania informacji, które nie odzwierciedlałyby rzeczywistych relacji pośrednich polskich podmiotów z rajami podatkowymi. Ograniczałoby to w znacznym stopniu przydatność takich informacji dla rzetelnej analizy ryzyka prowadzonej przez KAS. Rozwiązania te należy zatem ocenić jako nieproporcjonalne do celu, któremu miały służyć, a także – co istotniejsze – wątpliwe w zakresie możliwości jego osiągniecia. Nie negując słuszności walki z przerzucaniem i ukrywaniem dochodów w rajach podatkowych, jednakże mając na uwadze przedstawione powyżej argumenty oraz konieczność podejścia do kwestii walki z rajami podatkowymi w sposób szeroki niekoncertujący się jedynie na rozwiązaniach z zakresu cen transferowych, zrezygnowano z obowiązku odpowiedniego stosowania zasady ceny rynkowej oraz obowiązku dokumentacyjnego do pośrednich transakcji rajowych wyrażonych obecnie w art. 11i pkt 2 i art. 11o ust. 1a i 1b ustawy CIT oraz w art. 23u pkt 2 i art. 23za ust. 1a i 1b ustawy PIT. Przepisy te w praktyce nie realizowałyby bowiem skutecznie zakładanych celów.”
Bezpośrednie transakcje rajowe trzeba dokumentować
Równocześnie przypominamy, że transakcje rajowe (z podmiotem powiązanym lub niepowiązanym) podlegają obowiązkowi przygotowania dokumentacji cen transferowych. Informacje na temat aktualnego limitu wartości transakcji dostępne są pod tym linkiem.